Cote :
Lyon, Bibliothèque Municipale, Ms.
612
Auteur(s) :
Saint Augustin (0364 0430) / Aurelius Augustinus Hipponensis
Texte(s) :
Retractationes
De Diversis Quaestionibus
Notice brève :
Manuscrit de petit format sur
parchemin contenant le chapitre XXVI des Retractationes puis le De
diversis quaestionibus de Saint Augustin ; composé au IXe siècle en belle minuscule caroline.
Autres appellations :
Ancienne cote : Delandine 528.
Période :
IXe siècle.
Origine :
Saint-Bertin
Provenance :
Bibliothèque du chapitre des
chanoines de la cathédrale Saint-Jean-Baptiste, comtes de Lyon (ex-libris gravé
des chanoines collé à lintérieur du plat supérieur).
Format :
253 x 171 mm.
Mise en page :
78 folios, texte réparti sur deux
colonnes de 24 lignes chacune ; le numéro et le titre de chaque question
sont écrits en lettres capitales à lencre rouge.
Foliotation moderne en chiffres arabes.
Volume :
78 feuillets.
Composition :
f. 1 f.3v : chapitre XXVI des Retractationes, dans lequel Saint Augustin énumère les 83 questions du De
diversis quaestionibus ;
f. 3v f.78v : De diversis quaestionibus . Remarquons cependant
que les questions, tant dans le chapitre des Retractationes que par la
suite dans le De diversis quaestionibus, ne sont pas traitées
dans lordre qui est celui de la majorité des manuscrits et des éditions. Cest pourquoi dans le sommaire ci-dessous chaque question est suivie de
lindication du numéro quelle porte habituellement.
Ce manuscrit contient effectivement 83 questions, mais elles ne correspondent
pas toujours au texte initial de saint Augustin ; on peut ainsi relever
trois occurrences du Pseudo-Augustin.
Dom Charlier affirme que ce manuscrit a été utilisé par le diacre Florus pour
composer sa collection des commentaires de saint Augustin sur les épîtres de
Saint Paul.
Mains :
Présence de deux mains distinctes.
Autres caractéristiques
remarquables :
Au folio 1 se trouve une très belle
initiale E ornée ; on peut également remarquer les initiales O des deux
premières questions au folio 3v, finement décorées dans des teintes rouges,
vertes et jaunes.
Le bas des folios 2, 75 et 78 a été coupé de façon nette sans occasionner de
lacune dans le texte.
Reliure veau.
Sommaire :
f.1 : BEATUS AGUS/TINUS IN
LIBRO / RETRACTATION/NUM CAPITU/LA QUAESTIO/NUM OCTO/GINTA TRIU(M) QUĘ /
IN HOC CODICI / CONTINENTUR / HOC ORDINE / DISSERUIT
EST ETI/AM / IN/TER / ILLA / quae scripsimus
f.3v :
uxorem suam excepta causa fornicationis / EXPLICIUNT
CAPIT(U)L(A)
f.3v : I UTRUM ANIMA / A SEMET IPSA SIT [quaestio 1].
f.3v : II DE EO QUOD SCRIP/TUM EST MIHI AU/TEM ADHERERE / D(E)O BONUM EST
[quaestio 54].
f.4v : III DE LIBERO ARBI/TRIO UTRUM DE/BERET ACCIPERE / HOMO LIBERUM /
ARBITRIUM [quaestio 2].
f.4v : IIII UTRUM D(E)O / AUCTORE SIT / HOMO DETERIOR [quaestio 3].
f.4v : V QUAE SIT CAU/SA UT SIT HOMO DET(ERIOR) [quaestio 4].
f.5 : VI QUOD ANIMAL IN/RATIONALI NON / POSSIT BEATU(M) E(SS)E [quaestio
5].
f.5 : VII DE MALO [quaestio 6].
f.5v : VIII QUI PROPRIE IN A/NIMAM / ANTE ANI/MA DICATUR [quaestio 7].
f.5v : VIIII UTRU(M) PER / SE ANIMA MOVE/ATUR [quaestio 8].
f.6 : X QUOD CORPORIS / SENSIBUS PERCI/PI UERITAS NEGAT (id quaestio 9].
f.6v : XI UTRUM COR/PUS A D(E)O SIT [quaestio 10].
f.6v : XII QUARE (CHRISTU)S DE FE/MINA NATUS SIT [quaestio 11].
f.6v : XIII SENTENTIA CUIUS/DAM SAPIENTIS [quaestio 12].
f.7 : XIIII QUOD DOCUMENTO / SATIS CONSTAT HO/MINE(M) BESTIIS / EXCELLERE
[quaestio 13].
f.7 : XV NON FUISSE CORPUS / D(OMI)NI N(OST)RI I(ES)U (CHRIST)I / FANTASMA
[quaestio 14].
f.7 : XVI DE / INTELLECTU [quaestio 15].
f.7v : XVII DE FILIO [quaestio 16].
f.7v : XVIII DE SCIENTA [quaestio 17].
f.7v : XVIIII DE TRINITATE [quaestio 18].
f.7v : XX DE D(E)O ET CRE/ATURA [quaestio 19].
f.8 : XXI DE LOCO D(E)I [quaestio 20].
f.8v : XXII UTRUM D(EU)S MA/LI AUTOR NON SIT [quaestio 21].
f.8v : XXIII D(EU)M NON PATI / NECESSITATE(M) [quaestio 22].
f.8v : XXIIII DE PATRE ET FILIO [quaestio 23].
f.9v : XXV UTRU(M) ET PEC/CATU(M) ET RECTE / FACTU(M) IN LIBRO / SIT
UOLUNTATIS / ARBITRIO [quaestio 24].
f.9v : XXVI DE CRUCE (CHRIST)I [quaestio 25].
f.10 : XXVII DE DIFFERENTIA / PECCATORUM [quaestio 26].
f.10 : XXVIII DE HOMINE / FACTO AD IMAGINE(M) / ET SIMILITUDINE(M) D(E)I [quaestio
51].
f.12 : XXVIIII DE PRO/UIDENTIA [quaestio 27].
f.12v : XXX QUARE D(EU)S / MUNDUM FA/CERE UOLUE/RIT [quaestio 28].
f.12v : XXXI UTRU(M) / ALIQUID SIT SUR/SUM AUT DEOR/SU(M) IN UNIUER/SO [quaestio
29].
f.13 : XXXII DE EO QUOD DICTU(M) / EST PENITET ME / HOMINE(M) FECISSE [quaestio
52].
f.13v : XXXIII UTRU(M) / OMNIA IN UTILI/TATE HOMINIS / CREATA SINT [quaestio
30].
f.15 : XXXIIII UTRU(M) RE(M) / ULLA(M) ALIUS ALIO MA/GIS INTELLEGAT /
ATQ(UE) ITA EI(US)DE(M) REI / PER INFINITU(M) EAT INTELLEGENTIA [quaestio 32].
f.15 : XXXV DE METU [quaestio 33].
f.16 : XXXVI UTRU(M) / N(ON) ALIUD AMANDU(M) / SIT QUA(M) METU /
CARERE [quaestio 34].
f.16 : XXXVII QUID AMANDU(M) SIT [quaestio 35].
f.17v : XXXVIII DE NU/TRIENDA CARI/TATE [quaestio 36].
f.19 : XXXVIIII DE / SE(M)PER NATO [quaestio 37].
f.19v : XL DE / CONFORMATI/ONE ANIME [quaestio 38].
f.19v : XLI DE ALIM(EN)TIS [quaestio 39].
f.19v :-
f.20 XLII CU(M) ANIMA/RU(M) NATURA UNA / SIT UNA SIT UN/DE
HOMINUM / DIUERSE UOLUN/TATES [quaestio 40].
f.20 : XLIII DE EO q(uo)d ap(osto)l(u)s dicit [quaestio 70].
f.21 : XLIIII CU(M) OM(NI)A D(EU)S / FECERIT QUARE N(ON) / EQUALIA FECIT [quaestio
41].
f.21 : XLV DE MAGIS / PHARAONIS [Ps. Aug. Sent. 4].
f.21 : XLVI DE / VERBO [quaestio 63].
f.21v : XLVII QUE(M)ADMODU(M) D(E)I SAPI/ENTIA [quaestio 42].
f.21v : XLVIII QUARE FI/LIUS D(E)I IN HOMINE AP/PARUIT [quaestio 43].
f.21v : XLVIIII QUARE / tanto post venit d(omi)n(u)s n(oste)r i(esu)s
(christu)s [quaestio 44].
f.22 : L DE DIE aute(m) (et) hora scit neq(ue) angeli cęlor(um) [quaestio
60].
f.22 : LI ADVERSUS MA/THEMATICOS [quaestio 45].
f.23 : LII DE CENTU(M) / L TRIB(US) PISCIBUS Potest (et)ia(m) si numerus
iste consider(etur) [quaestio 57 ; CCL, quaestio LVII, ligne 100].
f.23v : LIII DE / PULCHRITUDINE / SIMULACRORU(M) [quaestio 78].
f.24 : LIIII DE AN/NIS XLVI EDIFICA/TI TEMPLI [quaestio 56].
f.24v : LV ITE(M) DE CLIII / PISCIBUS Om(ni)a v(est)ra vos aute(m)
(christ)i [quaestio 57 ; CCL, quaestio LVII, ligne 1].
f.26 : LVI DE HEREDITATE D(E)I [quaestio 75].
f.27 : LVII DE EO Q(UO)D SCRIP/TUM EST Existimo eni(m) q(uo)d n(on) s(unt)
condigne [quaestio 67].
f.30 : LVIII DE EO Q(UO)D SCRIPTU(M) E(ST) / O HOMO TU QUIS ES QUI
RES/PONDEAS D(E)O [quaestio 68].
f.33 : LVIIII DE AU/RO ET ARGENTO Q(UO)D AB EGIP/TIIS ISRAELITE ACCEPERUNT [quaestio 53].
f.35v : LX DE IOHANNE BABTISTA [quaestio 58].
f.37v : LXI DE / DECE(M) VIRGINIBUS [quaestio 59].
f.41 : LXII DE MULIERE SAMA/RITANA [quaestio 64].
f.44v : LXIII DE TIMORE U/TRU(M) PECCATU(M) SIT [quaestio 77].
f.44v : LXIIII EU(M) QUI UT UULT / UIUIT BEATU(M) EST [Ps. Aug. Sent. 1].
f.45 : LXV DE EQUALITATE FILII [quaestio 50].
f.45 : LXVI DE QUADRAGESIMA ET QUINQUAGESIMA [quaestio 81].
f.46v : LXVII DE EO QUOD SCRIP/TUM EST / An ignoratis fratres
scientib(us) eni(m) [quaestio 66].
f.51v : LXVIII DE EO / q(uo)d scriptu(m) (est) in ep(istu)la pauli
ap(osto)l(ic)i ad cholosenses [quaestio 74].
f.52v : LXVIIII DE / EO QUOD SCRIPT/UM EST ET ABITU IN/UENTUS UT
HO/MO [quaestio 73].
f.53v : LXX DE EO QUOD SCRIPTUM EST / IN EUANGELIO TURBAS / DOMINUM IN
MONTE PAUISSE [quaestio 61].
f.58 : LXXI DE / EO QUOD SCRIPTU(M) / est invicem honera v(est)ra portate
[quaestio 71].
f.60v : LXXII DE IDEIS [quaestio 46].
f.62 : LXXIII DE EO QUOD SCRIPTU(M) EST LX sunt regine et LXXX concubine [quaestio
55].
f.62v : LXXIIII DE TEMPORIB(US) / AETERNIS [quaestio 72].
f.62v : LXXV UTRU(M) / ALIQUANDO COGITATIONES / N(OST)RAS UIDERE POSSUMUS
[quaestio 47].
f.62v : LXXVI DE CREDIBILIU(M) [quaestio 48].
f.63 : LXXVII QUARE FILII / ISRAHEL SACRIFICABANT / VISIBILITER [quaestio
49].
f.63 : LXXVIII AD ID QUOD SCRIPtu(m) est in euangelio quod baptizabat
i(esu)s [quaestio 62].
f.64 : LXXVIIII DE EO Q(UO)D SCRIPTU(M) EST TUNC / et ipse filius
subiectus erit [quaestio 69].
f.69 : LXXX QUARE MAGI / PHARAONIS FECERUNT / QUADA(M) MIRACULA SICUT /
MOYSES FAMULUS D(E)I [quaestio 79].
f.71v : LXXXI DE PASCHA [Ps. Aug. Sent. 2].
f.72v : LXXXII DE RESURRECTIONE [quaestio 65].
f.74 : LXXXIII DE / EO QUOD IACOB(US)APO/STOLUS DICIT [quaestio 76].
f.75v : LXXXIII ADUERSUS APOLLINARIS/TAS [quaestio 80].
f.78 : Si d(omi)n(u)s dimittende coniugis solu(m) [quaestio 83].
f.78v : EXPLICIT LIBER BEATI AU/GUSTINI DIVERSARU(M) / QUESTIONUM
Bibliographie
Le codex :
Au fil des collections : le patrimoine
de la Bibliothèque de Lyon du IXe siècle à nos jours : 19 septembre- 30
octobre 1992, Bibliothèque municipale de Lyon, Paris : Direction du livre et de la lecture, 1992.
Bernhard BISCHOFF, Katalog der festländischen
Handschriften des neunten Jahrhunderts (mit Ausnahme der wisigotischen). Teil
II : Laon Paderborn, Wiesbaden, Harrassowitz Verlag, 2004, n°
2579.
Célestin Charlier,
« Les Manuscrits personnels de Florus de Lyon et son activité
littéraire » dans Mélanges E. Podechard, 1945, pp. 71-84.
Célestin Charlier, « La Compilation augustinienne de Florus sur lApôtre : sources et authenticité », dans Revue
Bénédictine LVII, 1947, pp. 132-186.
Françoise Cotton, « Les
manuscrits à peinture de la Bibliothèque de Lyon : essai de catalogue », Gazette des Beaux-Arts, 1965. Cf. n°4.
S. Tafel, « The Lyons
scriptorium », dans Palaeographia latina ,edited
by W. M. Lindsay, Oxford University Press : Part IV, 1925, pp. 40-70. (St. Andrews University Publications, XX). Cf. pp. 53-54.
Le texte :
Le
Texte.
Saint Augustin, De diversis quaestionibus (« Corpus
Christianorum series latina », t.XLIV A) ; ed :
A.Mutzenbecher, Turnhout : Brepols, 1965.